Καλό μήνα με τα κάλαντα της άνοιξης, τα χελιδονίσματα, από τη Β΄τάξη!

Τα χελιδονίσματα είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά έθιμα της πρώτης Μαρτίου, η συνήθεια δηλ. να γυρίζουν το πρωί της ημέρας αυτής τα παιδιά της σχολικής ηλικίας τα σπίτια κρατώντας ένα ξύλινο ομοίωμα χελιδονιού και να τραγουδούν τον ερχομό της ανοίξεως και την επιστροφή των χελιδονιών.Τα χελιδονίσματα είναι συνέχεια από τα χελιδονίσματα των αρχαίων Ελλήνων, από τα κάλαντα της πρωτοχρονιάς της 1ης Μαρτίου. Οι Ρωμαίοι τὸ 153 π.Χ. όρισαν ὡς πρωτοχρονιά την 1η Ιανουαρίου, κι ενώ πήγαν εκεί και τα κάλαντα, παρέμειναν και στην παλιά πρωτοχρονιά τους, την 1η Μαρτίου. «Προσεκτικωτέρα μελέτη των πηγών δεικνύει ότι διετήρησεν ούτος [ο ελληνικός βίος] πλήθος παλαιοτάτων στοιχείων, και δη εις πλήρη αντίθεσιν ευρισκομένων προς τας ανατολικάς αντιλήψεις και συνηθείας… Συνέβη δηλ. και κατά την ενοποίησιν του πολιτισμού το ίδιον, το οποίον συνέβη και ως προς την γλώσσαν. Όπως δηλ. η κοινή [γλώσσα] των χρόνων τούτων [της μεταγενεστέρας αρχαιότητος] διετήρησε κατά τόπους παλαιά διαλεκτικά στοιχεία, ούτω και ο βίος διετήρησε παλιοτάτας δοξασίας και μύθους και λατρείας και συνηθείας ανατρεχούσας μέχρις αυτής της ομηρικής αρχαιότητος». Όταν ήρθε ὁ χριστιανισμός, προστέθηκαν στου στίχους και αναφορές με χριστιανικό περιεχόμενο, όπως για το Πάσχα. Το έθιμο πέρασε στους Βυζαντινούς χρόνους, διασώθηκε στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Στους νεότερους χρόνους κατέγραψε χελιδονίσματα και ο Cl. Fauriel στη γνωστή συλλογή του «Ελληνικά δημοτικά τραγούδια».

Οι στίχοι του ταγουδιού

Το έθιμο είναι πανελλήνιο, εδώ όμως γίνεται αναφορά μόνο στους στίχους από τα χελιδονίσματα της Βισαλτίας Σερρών. Στα χελιδονίσματα των αρχαίων, τα παιδιά, όπως διασώθηκαν από τον Αθήναιο περί το 200μ.Χ., άρχιζαν με το στίχο «Ήλθε, ήλθε η χελιδών …», και της Βισαλτίας αρχίζουν με το «Χιλιδόνα έρχιτι, …». Οι στίχοι του τραγουδιού στην Τερπνή της Βισαλτίας είναι: 1.Χιλιδόνα έρχιτι απού τη μαύρη θάλασσα 2 έκατσι κι λάλησι κι πυργουθιμέλιουσι. 3 Μάρτη, Μαάτη μου καλέ κι Φλιβάρη φουβιρέ, 4 που ’φιρις τα γράμματα, γράμματα βασιλικά. 5 σήκου συ, νοικουκυρά, βάλι τα γαλέτσια σου, 6 σέβα στου κιλάρι σου να μας δώσεις πέντι αβγά. 7 Δώσι μας τα πέντι αβγά, κράτα συ την κλουσαριά 8 να γιννά κι να κλουσά κι να σέρνει τα πουλιά. 9 να γιννά κι να κλουσά κι να σέρνει τα πουλιά. 10 τα λουλούδια ανοίγουν, η γης μυρίζ(ει), 11 όξου ψυλλουπόντικας, μέσα γεια κι Πασχαλιά 12 μι τα κόκκινα τ’ αβγά. Υπάρχει βέβαια και πληθώρα παραλλαγών των στίχων από τα χωριά της Βισαλτίας . Σημειώνεται, όμως, εδώ η παραλλαγή του πρώτου στίχου: “Χιλιδόνα έρχιτι που μέσα ’π’ του Μισίρι”, που δίνει άλλη προέλευση των χελιδονιών.

Ήρθε ήρθε χελιδόνα
ήρθε και άλλη μεληδόνα
κάθισε και λάλησε
και γλυκά κελάηδησε:

Μάρτη, Μάρτη μου καλέ,
και Φλεβάρη φοβερέ
κι αν φλεβίσεις κι αν τσικνίσεις
καλοκαίρι θα μυρίσεις
Κι αν χιονίσεις κι αν κακίσεις
πάλιν άνοιξη θ’ ανθίσεις.

Σε άλλα μερη λένε:
«Του Μάρτη χελιδονίσματα»

Χελιδόνα έρχεται
από μαύρη θάλασσα
θάλασσα επέρασε
τη φωλιά δε ξέχασε
εν δυο, εν δυο.

Μάρτη, Μάρτη βροχερέ
και Απρίλη δροσερέ
τα πουλάκια κελαηδούν
τα δεντράκια φύλλα ανθούν
τα πουλάκια αυγά γεννούν
κι αρχινούν να τα κλωσούν.

Πηγή:https://el.wikipedia.org/