Τον Ιούνιο του 2016, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για θέματα Επιστήμης και Εκπαίδευσης
(European Commission’s science and knowledge service) ενέκρινε μία νέα, επικαιροποιημένη
λίστα δεξιοτήτων, αναφερόμενη και ως «Ατζέντα Δεξιοτήτων», για τη διδασκαλία των
Ευρωπαίων μαθητών/τριων, με στόχο να διασφαλιστεί ότι θα έχουν την ευκαιρία να
αναπτύξουν ένα ευρύ φάσμα χρήσιμων δεξιοτήτων, από την αρχή της ζωής τους έως την
ενηλικίωση. Η συγκεκριμένη «Ατζέντα Δεξιοτήτων» βασίζεται στο σχετικό προγενέστερο
Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Αναφοράς και βρίσκεται σε συνάφεια με αυτό, αν και αρκετά πιο
διευρυμένη. Η γενικότερη στόχευση των Ευρωπαϊκών κρατών είναι να αξιοποιηθεί στο
έπακρο το ανθρώπινο κεφάλαιο ηπείρου, κάτι το οποίο αναμένεται ότι θα ενισχύσει την
απασχολησιμότητα, την ανταγωνιστικότητα και την ανάπτυξη. Η κριτική σκέψη, η
επιχειρηματικότητα, η επίλυση προβλημάτων και οι ψηφιακές ικανότητες είναι μόνο μερικές
από τις πολλές δεξιότητες που περιλαμβάνονται στην Ευρωπαϊκή «Ατζέντα Δεξιοτήτων» και
η καλλιέργεια τους στα παιδιά σχολικής ηλικίας θεωρείται ως ένα ουσιώδες στοιχείο, που θα
επιτρέψει μελλοντικά την ανάπτυξη θέσεων εργασίας καλής ποιότητας και θα δώσει, έτσι,
σε περισσότερους ανθρώπους ευκαιρίες να εκπληρώσουν τις δυνατότητές τους με
αυτοπεποίθηση, ως ενεργοί πολίτες.
Τον Μάιο του 2018, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο εξέδωσε επικαιροποιημένη σύσταση σχετικά με τις βασικές
ικανότητες για τη διά βίου μάθηση, προκειμένου να προωθηθεί περαιτέρω η ανάπτυξη βασικών δεξιοτήτων στην
Ευρωπαϊκή Ένωση. Το αναθεωρημένο έγγραφο τόνισε το σκοπό των βασικών δεξιοτήτων δηλώνοντας ότι «σε έναν ταχέως μεταβαλλόμενο και άκρως διασυνδεδεμένο κόσμο, κάθε άτομο θα χρειαστεί ένα ευρύ φάσμα δεξιοτήτων και ικανοτήτων και θα τις αναπτύσσει συνεχώς καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του».
Οι 4 βασικοί θεματικοί κύκλοι και οι επιμέρους θεματικές τους:
Α? Ζω καλύτερα- Ευ ζην (Μαθήματα ζωής και αγωγής της υγείας).
Επιμέρους Θεματικές:
| 1. Αυτομέριμνα και πρόληψη |
| 2. Σεξουαλική διαπαιδαγώγηση |
| 3. Πρόληψη εξαρτήσεων |
| 4. Οδική ασφάλεια |
| 5. Διατροφή |
| 6. Ψυχική υγεία |
Β? Φροντίζω το Περιβάλλον (Άναψε πράσινο για τον πλανήτη).
Επιμέρους Θεματικές:
| 1. Κλιματική αλλαγή |
| 2. Οικολογική συνείδηση |
| 3. Αειφόρος ανάπτυξη |
| 4. Φυσικές καταστροφές |
| 5. Παγκόσμια και τοπική κληρονομιά |
Γ? Ενδιαφέρομαι και Ενεργώ- Κοινωνική Συναίσθηση και Ευθύνη (Κάνε πράξη τη συνεργασία και την προσφορά).
Επιμέρους Θεματικές:
| 1. Ανθρώπινα δικαιώματα |
| 2. Εθελοντισμός |
| 3. Αλληλοσεβασμός και διαφορετικότητα |
Δ? Δημιουργώ και Καινοτομώ- Δημιουργική Σκέψη και Πρωτοβουλία (Χτίσε νέες ιδέες, δώσε νέες λύσεις).
Επιμέρους Θεματικές:
| 1. Δράσεις δημιουργικότητας και καινοτομίας |
| 2. Νεανική επιχειρηματικότητα |
| 3. Ρομποτική |
| 4. STEM/STEAM |
| 5. Νέες τεχνολογίες |
| 6. Γνωρίζω τα επαγγέλματα |
Η ομαδοποίηση των δεξιοτήτων γίνεται σε τέσσερις κύκλους στοχοθεσίας:
Α) Δεξιότητες 21 ου αιώνα (4cs)
Α1. Δεξιότητες μάθησης 21 ου αιώνα (4cs) (Κριτική σκέψη, Επικοινωνία, Συνεργασία, Δημιουργικότητα)
Α2. Ψηφιακή μάθηση 21 ου αιώνα (4cs σε ψηφιακό περιβάλλον) (Ψηφιακή επικοινωνία, Ψηφιακή συνεργασία, Ψηφιακή δημιουργικότητα, Ψηφιακή κριτική σκέψη, Συνδυαστικές δεξιότητες ψηφιακής τεχνολογίας, επικοινωνίας και συνεργασίας)
Α3. Παραγωγική μάθηση μέσω των τεχνών και της δημιουργικότητας.
Β) Δεξιότητες ζωής
Β1. Δεξιότητες της κοινωνικής ζωής (Αυτομέριμνα, Κοινωνικές δεξιότητες, Ενσυναίσθηση και ευαισθησία, Πολιτειότητα, Προσαρμοστικότητα, Ανθεκτικότητα, Υπευθυνότητα)
Β2. Δεξιότητες της ψηφιακής ιθαγένειας (Ευχέρεια στην ηλεκτρονική διακυβέρνηση,
Ψηφιακή πολιτειότητα, Ασφαλής πλοήγηση στο διαδίκτυο, Προστασία από εξαρτητικές συμπεριφορές στις τεχνολογίες, ανθεκτικότητα)
Β3. Δεξιότητες διαμεσολάβησης και κοινωνικής ενσυναίσθησης (Ενσυναίσθηση και ευαισθησία, Διαμεσολάβηση, Επίλυση συγκρούσεων, Πολιτειότητα)
Β4. Δεξιότητες επιχειρηματικότητας (Πρωτοβουλία, Οργανωτική ικανότητα, Προγραμματισμός, Παραγωγικότητα, Αποτελεσματικότητα).
Γ) Δεξιότητες της τεχνολογίας, της μηχανικής και της επιστήμης
Γ1. Δεξιότητες της τεχνολογίας (Δεξιότητες δημιουργίας και διαμοιρασμού ψηφιακών δημιουργημάτων, Δεξιότητες ανάλυσης και παραγωγής περιεχομένου σε έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα, Δεξιότητες διεπιστημονικής και διαθεματικής χρήσης των νέων τεχνολογιών)
Γ2. Δεξιότητες διαχείρισης των Μέσων (Πληροφορικός γραμματισμός, Ψηφιακός γραμματισμός, Τεχνολογικός γραμματισμός, Γραμματισμός στα μέσα, Ασφάλεια στο διαδίκτυο)
Γ3. Ρομποτική (Δεξιότητες μοντελισμού και προσομοίωσης, Επιστημονική/ υπολογιστική σκέψη).
Δ) Δεξιότητες του νου
Δ1. Στρατηγική Σκέψη (Οργανωσιακή σκέψη, Μελέτη περιπτώσεων και Επίλυση προβλημάτων)
Δ2. Πλάγια σκέψη (Δημιουργική, παραγωγική, ολιστική σκέψη)
Δ3. Ρουτίνες σκέψης και αναστοχασμός
Δ4. Κατασκευές, παιχνίδια, εφαρμογές
Δ5. Δεξιότητες υπολογιστικής σκέψης (Επιστημονική/ υπολογιστική σκέψη διαμεσολάβηση).?
Ποιες είναι οι δεξιότητες που καλλιεργούνται: Δεξιότητες ζωής (life skills), ήπιες δεξιότητες (soft skills) και δεξιότητες τεχνολογίας και επιστήμης. Ενδεικτικά, η κριτική σκέψη, η δημιουργικότητα, η συνεργασία, η επικοινωνία, η ευελιξία και προσαρμοστικότητα, η πρωτοβουλία, η οργανωτική ικανότητα, η ενσυναίσθηση και οι κοινωνικές δεξιότητες, η επίλυση προβλημάτων, ο ψηφιακός και τεχνολογικός γραμματισμός.
Στο Δημοτικό σχολείο η ανάπτυξη των δεξιοτήτων ζωής συνδέεται άμεσα με
μαθητοκεντρικές παιδαγωγικές προσεγγίσεις που εντάσσονται στο πλαίσιο της ενεργητικής
μάθησης (active learning), όπως είναι τα παιχνίδια ρόλων, οι μελέτες περίπτωσης, η
διερεύνηση και ανάλυση δεδομένων κ.ά., τόσο ομαδοσυνεργατικά, όσο και ατομικά,
ανάλογα και με την ηλικία των παιδιών. Οι δεξιότητες ζωής διδάσκονται σε διάφορες χώρες
της Ευρώπης -και ιδιαίτερα στο Δημοτικό- όχι απαραίτητα ως ένα αυτόνομο γνωστικό
αντικείμενο, αλλά διαθεματικά ή και ως επιμέρους θεματικές ή/και μαθησιακοί στόχοι που
τίθενται στο πλαίσιο διδασκαλίας των γνωστικών αντικειμένων που περιλαμβάνονται στα ΠΣ
της βαθμίδας (WHO, 2020). Επιπλέον, διδακτικές μέθοδοι όπως είναι η μέθοδος
επεξεργασίας εννοιών, η ομαδοσυνεργατική (με ολιγομελείς ομάδες στις μικρές τάξεις), η
βιωματική και η διερευνητική είναι επωφελές να αξιοποιούνται, προκειμένου να διδαχθούν
αποτελεσματικά και να εμπεδωθούν από τα παιδιά του Δημοτικού σχολείου οι δεξιότητες
αυτές.
Οι δεξιότητες ζωής αποτελούν συστατικό μέρος των ικανοτήτων ενός ατόμου για τη
ζωή και την εργασία σε ένα συγκεκριμένο κοινωνικό, πολιτιστικό και περιβαλλοντικό πλαίσιο
και έχουν ορισθεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ως ικανότητες προσαρμοστικής και
θετικής συμπεριφοράς που επιτρέπουν στα άτομα να αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά τις
απαιτήσεις και τις προκλήσεις της καθημερινής ζωής. Κατά συνέπεια, κάθε σύγχρονο
εκπαιδευτικό σύστημα πρέπει να στοχεύει στην καλλιέργεια των δεξιοτήτων ζωής κατά τη
διάρκεια φοίτησης των παιδιών στη σχολική εκπαίδευση, έτσι ώστε να δημιουργηθούν τα
απαραίτητα εφόδια που θα τα βοηθήσουν να λειτουργήσουν μελλοντικά στην κοινωνία, ως
ψυχικά και σωματικά υγιείς, ενεργοί πολίτες (Javrh & Mozina, 2018; WHO, 2020).
