Καθαρά Δευτέρα – Σαρακοστή – Χαρταετοί

Η Καθαρή Δευτέρα ονομάζεται έτσι επειδή παλαιότερα οι νοικοκυρές καθάριζαν τις κατσαρόλες τους από τα λίπη της Αποκριάς, πλένοντας τις με ζεστό σταχτόνερο μέχρι να καθαρίσουν.

Η Καθαρή Δευτέρα, ταυτίζεται με τα Κούλουμα, δηλαδή τη μαζική έξοδο του κόσμου στην εξοχή και τον εορτασμό της στη φύση.

Για την ετυμολογία της λέξης “κούλουμα” υπάρχουν πολλές εκδοχές. Σύμφωνα με τον Ν. Πολίτη, η λέξη προέρχεται από το λατινικό “cuiulus”, που εκτός από σωρός, σημαίνει και αφθονία, αλλά και τέλος. Τα κούλουμα εκφράζουν, δηλαδή, το τέλος της Αποκριάς.

Άλλοι υποστηρίζουν ότι η λέξη “κούλουμα” προέρχεται από την, επίσης λατινική, λέξη “columna” – που σημαίνει κίονας, κολόνα – κι αυτό γιατί οι Αθηναίοι συνήθιζαν να γιορτάζουν την Καθαρή Δευτέρα στις “κολόνες”, δηλαδή στους Στύλους του Ολυμπίου Διός.

Η Καθαρά Δευτέρα αποτελεί την πρώτη ημέρα της Μεγάλης Σαρακοστής, μιας μεγάλης διάρκειας νηστείας. Γι’ αυτό τρώμε σαρακοστιανά φαγητά (π.χ. ελιές, λαγάνα, χαλβά, θαλασσινά, ταραμοσαλάτα, μαρούλια, φρέσκα κρεμμυδάκια κλπ.) και πετάμε χαρταετό.

Κάθε Καθαρή Δευτέρα στον ανοιξιάτικο αιθέρα πετούν χαρταετοί.

Σύμφωνα με μια παράδοση τους χαρταετούς ανακάλυψε τον 4ο π.Χ. αιώνα ο Έλληνας επιστήμονας Αρχύτας ο Ταραντίνος. Στην πραγματικότητα ήταν γνωστοί στους ασιατικούς λαούς πολλά χρόνια πριν. Η κατασκευή χαρταετών ως παιχνίδι ξεκίνησε από τη Γαλλία, και τον 17ο με 19ο αιώνα διαδόθηκε σε όλη την Ευρώπη και την Αμερική.

Από τους Γάλλους που έμεναν στη Μικρά Ασία διαδόθηκε το παιχνίδι στα Ελληνόπουλα της Σμύρνης, της Χίου, της Κωνσταντινούπολης, και αργότερα στην υπόλοιπη Ελλάδα.

Έγινε λοιπόν ένα πανελλήνιο παιχνίδι που συνδυάστηκε με συγκεκριμένη εποχή του έτους. Η ονομασία του παιχνιδιού και το σχέδιο του αετού άλλαζαν από τόπο σε τόπο: στη Σμύρνη λεγόταν τσερκένι, στον Πόντο πουλί, στη Θράκη πετάκι, στα Επτάνησα φύσουνας και στην κυρίως Ελλάδα αετός, μύλος, ψαλίδα, άστρο και φωτοστέφανο.

Η χαρά μικρών και μεγάλων είναι την πρώτη μέρα της Σαρακοστής να βρεθούν στην εξοχή, για να τιμήσουν τη μέρα με τα κούλουμα και να παίξουν με τους αετούς.

Βλέπετε, όταν αρχίζει η νηστεία, κάθε εργασία σταματά την ημέρα αυτή. Αρχίζει η περίοδος της κάθαρσης της ψυχής από κακές πράξεις και σκέψεις και του σώματος από τις πολλές τροφές, όπως είναι το κρέας, το ψάρι και τα γαλακτερά. Οι νοικοκυρές καθαρίζουν από τα λίπη της Αποκριάς τις κατσαρόλες και έτσι την ημέρα αυτή όλα τα φαγητά είναι νηστίσιμα. Ελιές, λοιπόν, ταραμάς, κρεμμυδάκια,φρέσκα, σκόρδα και μαρούλια, χαλβάς και λαγάνες είναι τα κατάλληλα εδέσματα για τα κούλουμα.

(Πηγή: 1ο Νηπ. Λυκόβρυσης)